BÜYÜK TAARRUZDA HAVACILARIMIZ
Büyük Taarruz öncesinde batı bölgesinde konuşlanmış olan 1'inci ve 2'nci Tayyare Bölükleri, uçuş faaliyetlerinin daha faydalı olabilmesi amacıyla tek merkezde toplanarak Cephe Tayyare Bölüğü adı altında görev yapıyorlardı. Cephe Uçak Bölüğü, 19 Ağustos 19922 günü Batı Cephesi Komutanlığı’ndan alınan emir gereğince keşiflerini Çay meydanından yapacaktı. Yunan uçaklarını gören yer birliklerinin derhal Çay Keşif Müfrezesine haber vermesi, ihbarın zamanında alınması için telefon şebekesinin kullanılmasında öncelik tanınması emredilmişti. Cephe Komutanlığının bu emri, yaklaşan Büyük Taarruz için alınan ilk tedbirlerden olup, büyük önem taşımıştır.
Keşif Müfrezesi, 20 Ağustos 1922’de Çay meydanında göreve başlamıştır. Meydan; Çay-Bolvadin şosesinin doğusunda Çay’a 3 km. mesafede Develi köprüsünün yakınındaki sahada hazırlanmıştır. Uçaklar, Yunan uçaksavar ateşine ve av uçaklarına rağmen savaş boyunca görevini başarıyla yapmıştır. Uçuşlarda; Diğer, Altıntaş, Seyitgazi bölgesindeki Yunan ihtiyat kuvvetlerinin durumu, Afyon’un güney ve batısındaki birliklerle cephe ve gerilerdeki faaliyet, topçu mevzileri sürekli izlenmiş ve keşif sonuçları Cephe Komutanlığına rapor edilmiştir.
Savaş sahasına katılmak için 23 Ağustos günü Akşehir’e gelmiş olan Kuvvay-ı Havaiye Müfettişi (Hava Kuvvetleri Müfettişi), Cephe Komutanlığından emirlerini almış ve Cephe Tayyare Bölüğünün bulunduğu meydana varmıştı. Düz ve temiz bir meydana kurulmuş hangar çadırlarını, küçük bir tamirhane hizmetini gören yeri, uçucuların meskenini bir daha görmüş ve kendisine eldeki mevcut 22 tayyareden dokuzunun uçuşa hazır olduğu haberi verilmişti. Uçuşa hazır olmayanların tipleri ve eksiklikleri müzakere edilerek aynı tipten olan tayyarelerin motor aksamından, pervanelerinden, tekerleklerinden, kablolarından yararlanılarak kabili ikmal diğer tayyarelerin uçar hale getirilmesi planlanmıştır.
26 Ağustos sabahı, Büyük Taarruzun başlangıcında 18 tayyarenin uçuşa hazır olabileceği tespit edilmiştir. Fakat 18 pilotumuz yoktur. Her pilot, günde birkaç defa uçarak, bir uçucu için olağanüstü gayreti göze alarak savaşa katılmıştır. Her uçucuya bir uçuş elbisesi, başlık ve gözlük verilemediğinden çoğunlukla pilotlar yünden örme bir başlık ve yün kazakla uçuşa gitmişlerdir. Tayyarelerde bomba nişangahı bulunmamaktadır. Pilot, tayyare içinde oturduğu yerin yanına alabildiği kadar bomba alıyor, kesif bir düşman hedefi görünce bombayı elleri ile mesafeyi hesaplayarak aşağıya atıyordu. Uçuşları hava şartlarına göre düzenlemek için, hava durumunu inceleyen meteoroloji teşkilatı yoktur. Meydanın bir kenarında bulunan direğin ucundaki rüzgar tulumu rehber olmuş, onun gösterdiği istikamet rüzgarın yönünü, gerginlik derecesi rüzgarın süratini belirlemelerine yardımcı olmuştur.
26 Ağustos 1922 günü başlayan Büyük Taarruz’da ki durumu, Kuvvay-ı Havaiye Müfettişi Alb. Muzaffer ERGÜDER hatıralarında şöyle anlatmaktadır.
“ Sabah karanlığı her şey, herkes hazır gün ağarıyor.Her tayyarenin başında bir makinist, üç-dört er bekliyor ve her tayyare son bir defa gözden geçiriliyor, cephede uğuldayan Türk topçusunun homurtusuna bu mütevazi meydanda işlemeye başlayan tayyarelerin motor gürültüleri karışıyor…Tayyarelerimiz birer birer havalanıyordu.”
26 Ağustos 1922 günü yapılan hava harekatında, Afyon bölgesi ve civarında 12 keşif uçuşu yapılmış, bu uçuşlarda düşman ihtiyat gruplarının durumu tespit edilmiş, görülen önemli hedefler bombalanmış, av uçakları Yunan uçakları ile çatışmaya girmiş, üç Yunan uçağını kendi hatlarının gerisine kaçmaya mecbur etmiş, bir düşman uçağı da Türk hatlarına indirilmiş ve uçak ele geçirilmiştir. Breguet 14 A-2 tipindeki bu uçağa “Garipçe” adı verilmiştir. Bu keşiflerde Plt.Bnb. Fazıl, Rasıt Ütğm. Osman Nuri BAYKAL ve Rasıt Ütğm. Hamdi ÇAYPINAR’ın raporlarından çok önemli bilgiler elde edilmiştir.
26 Ağustos’da Batı Cephesindeki ordularımızın başlattığı Büyük Taarruz, 30 Ağustos Başkomutanlık Muharebesi ile kesin zafere ulaşmış ve yerdeki harekata havacılarımız büyük cesaret ve fedakarlıklarla iştirak etmişlerdir.
Kaynak: Hv.K.K.lığı "http://www.hvkk.tsk.mil.tr